Otyłość, choroba nie tylko ciała, ale i duszy

Bardzo często sposób jedzenia odzwierciedla w pewnym sensie stosunek człowieka do samego siebie. Dlatego, aby zmienić nawyki na lepsze, często potrzebna jest dodatkowa pomoc, zmiany na poziomie psyche. 

Otyłość to choroba nie tylko ciała, ale i duszy. 

Otyłość jest niezależną jednostką chorobową, która w opracowanym przez WHO Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych otrzymała kod E66. Nadmierną masą ciała o BMI równym lub większym 30 (30kg/m2) ma coraz więcej Polaków, wg szacunków NFZ dochodzimy do liczby 30% społeczeństwa. Warto nadmienić, że otyłość z medycznego punktu widzenia jest zupełnie inną jednostką chorobową niż nadwaga (BMI 25 lub więcej), która również się charakteryzuje nadmierną ilością tkanki tłuszczowej.

Wyróżniamy kilka rodzajów otyłości:

• otyłość umiarkowana, gdy BMI znajduje się w przedziale 30–35,
• otyłość znacząca, gdy BMI znajduje się w przedziale 35–40,
• otyłość stanowiąca poważne ryzyko, gdy BMI przekracza wartość 40.

Otyłość jest też różnicowana w zależności od przyczyny, która ją wywołuje. W tym przypadku wyróżnia się:

• otyłość pierwotną (zwana prostą lub samoistną), której przyczyną są najczęściej czynniki środowiskowe, w tym spożywanie pokarmów o wysokiej kaloryczności, zbyt mała liczba posiłków,
• otyłość wtórną (objawową), uwarunkowana czynnikami o charakterze genetycznym, jest wynikiem zaburzeń́ pracy gospodarki hormonalnej, chorób o podłożu organicznym oraz może być́ konsekwencją stosowania rożnych środków farmakologicznych, które w wyniku zażywania prowadzą do zwiększenia masy ciała [1]. 

Otyłość stanowi wysoki czynnik ryzyka licznych powikłań zdrowotnych, w tym jest skorelowana m.in. z:

– chorobami krążenia (40 % – choroba niedokrwienna serca)

– cukrzyca typu 2,

– nowotwory (sutka, trzonu macicy, jelita grubego, prostaty),

– choroby zwyrodnieniowe stawów, 

– hiperlipidemia,

– niealkoholowe stłuszczenie wątroby

– choroby psychiczne, tj. depresja

i wielu innymi.

Dlatego bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoznanie otyłości oraz podjęcie skutecznego leczenia.

Źródło problemu

Bardzo często słyszymy od osoby z otyłością, że głównym jego problemem jest genetyczna predyspozycja do nadmiernej wagi. Owszem geny mają wpływ na szybsze przetworzenie energii i magazynowanie jej w tkankach tłuszczowych, mogą też predysponować do pewnych chorób przewlekłych. Nie ma to jednak tak dużego znaczenia, jak się często obiegowo wydaje. Najczęściej w patogenezie osób z otyłością występują zaburzenia hormonalne (m.in. zespół metaboliczny, insulinooporność, niedoczynności gruczołów wewnątrzwydzielniczych), czy neurohormonalne (nierównowaga greliny i leptyny, brak uczucia sytości, deficyt neuroprzekaźników związanych z uczuciem szczęścia). Wpływ na rozwój choroby może mieć nawet życie płodowe, a mianowicie nieodpowiednia dieta matki w czasie ciąży (programowanie płodowe). [2,3,4,5] 

Jednakże alarmujący przyrost liczby osób otyłych na świecie, wskazuje, że podstawowy problem może tkwić gdzieś indziej, a na predyspozycje do jej wystąpienia nakładają się realia współczesnego świata: wysoko przetworzona i bogato-energetyczna żywność, ciągły stres i pośpiech, ograniczona aktywność fizyczna, toksyny środowiskowe i wiele, wiele innych. W tym olbrzymią rolę stanowi aspekt psychiczny.

Dlatego ważna jest w tym wszystkim świadomość społeczna, że w rozwoju otyłości bierze udział wiele czynników, a w większości z tych przypadków występuje aspekt psychologiczny [6,7] 

Nadwyżka energetyczna

Niepodważalny jest fakt, że głównym winowajcą otyłości jest nierównowaga pomiędzy pozyskiwaną, a wydatkowaną przez organizm energią. Najważniejszym zadaniem dietetyka, współpracującego z taką osobą, jest odnalezienie czynników wpływających na zakłócenie tego bilansu. Nadwyżka energetyczna jest magazynowana w postaci komórek tłuszczowych i wyzwala szereg mechanizmów, inicjujących powstawanie kaskady chorób. Przyrost masy ciała jest spowodowany przede wszystkim nadmiernym spożyciem wysoko przetworzonej żywności, w tym głównie węglowodanów, nieodpowiednich źródeł i obróbki mięsa oraz tłuszczy, a także nieodpowiednią częstotliwością oraz obfitością posiłków.

Jednak z reguły nie wystarczy wskazanie pacjentowi jedzenia mniejszej puli kalorii. Proces leczenia otyłości jest bardziej skomplikowany, dlatego powinien zawierać zespół interdyscyplinarnych specjalistów, w tym oprócz dietetyka, pomoc psychologa, lekarzy oraz opcjonalnie trenera personalnego. 

Jak leczyć otyłość.

Najważniejszym pierwszym krokiem jest świadomość pacjenta, że otyłość to choroba, którą trzeba leczyć, ponieważ zagraża jego życiu.

Na pewno zmiana stylu życia jest kluczowa. Nadmierna podaż energii z pożywienia może wynikać z rożnych mechanizmów zachowania oraz z zaburzeń chorobowych. Opieka pacjentów z otyłością powinna obejmować zmianę błędnych schematów i przekonań na temat jedzenia, mechanizmów zachowania, radzenia sobie ze stresem [8,9]. 

Często osoby z otyłością mają duży problem z samokontrolą, nad którą równolegle należy pracować. Osoby takie nierzadko stosują zasadę „wszystko albo nic” — jeżeli są na diecie, to ściśle kontrolują co i kiedy jedzą, natomiast, gdy restrykcje dietetyczne dobiegają końca, jedzą to, na co mają ochotę bez kontroli. Dlatego bardzo często nie zdają tu egzaminu „diety odchudzające”.

Żywienie

Pod względem dietetycznym leczenie otyłości obejmuje zazwyczaj ograniczenie spożycia kalorii i modyfikację sposobu żywienia. Często jest konieczne wprowadzenie równoległego leczenia farmakologicznego [10]. 

Należy ustalić z pacjentem indywidualny rozkład i ilość makroelementów oraz zapewnić mu odpowiednie proporcje składników odżywczych, by zmniejszyć ryzyko nierównowagi mineralno-witaminowej, które w dużej mierze mają wpływ chociażby na stany zapalne (antyoksydanty) czy układ odpornościowy. Warto zaplanować etapy terapii żywieniowej stopniowo, z uwzględnieniem wszystkich możliwych czynników psychologicznych oraz trybu życia, by w rezultacie osiągnąć początkowo wyznaczony cel główny [10]. 

Na pewno ważnym krokiem w pewnym momencie powinno być włączenie aktywności fizycznej, uwzględniającej stopień otyłości oraz chorób współtowarzyszących [11]. 

Rodzaj diety

Zanim dietetyk ustali odpowiednią dietę, powinien wziąć pod uwagę stan emocjonalny pacjenta. Okazuje się bowiem, że restrykcje mogą mieć negatywny wpływ na przebieg terapii i nasilić problem. Porównano chociażby osoby stosujące dietę Atkinsa (mającą ograniczoną zawartość węglowodanów, a zwiększoną zawartość tłuszczu) oraz osoby będące na diecie o tej samej wartości energetycznej, ale większej ilości węglowodanów. Okazało się, że pierwsza grupa badanych reagowała na pojawiające się stresory wzrostem nastroju negatywnego, a także wyższym poziomem zmęczenia. Badani z tej grupy rzadziej odczuwali emocje o charakterze pozytywnym oraz mieli obniżony poziom poczucia spokoju [12]. 

Zdarza się też, że sam proces odchudzania i decyzja o zmianie nawyków żywieniowych stanowi dla pacjenta dodatkowe źródło napięcia. Stunkard i Wadden wyodrębnili u odchudzających się osób zespół zachowań, który określił mianem „depresji wynikającej z podporządkowania się diecie” [13]. 

W niektórych badaniach u osób poddanych restrykcyjnej diecie wystąpiły negatywne zmiany w nastroju, takie jak: depresja, niepokój, irytacja oraz rozdrażnienie. Zauważono również fiksację nt. jedzenia, ciągłe myślenie o jedzeniu [14]. Zdarzało się, że po osiągnięciu efektu, jakim była utrata zbędnych kilogramów, osoby te odczuwały rozczarowanie nową sytuacją (zmiana tylko wyglądu zewnętrznego, bez np. zmiany społecznej). 

Są jednak osoby, które bardzo dobrze adaptują się do nowej sytuacji, nie przeżywając lęku, niepokoju czy wahań nastroju [14], gdzie redukcja masy ciała przyczyniła się do poprawy ich funkcjonowania psychicznego [15].

BED

Warto wziąć pod uwagę, że ok 12% pacjentów z otyłością spełnia kryteria zespołu gwałtownego objadania się (BED, binge eating disorder). Należą do nich: powracające epizody objadania się wraz z utratą kontroli. Do rozpoznania BED konieczne jest występowanie objawów przez pół roku, co najmniej 2 razy w tygodniu. Wyniki badań klinicznych dowodzą, że BED mogą towarzyszyć inne choroby psychiczne: zaburzenia lękowe, depresja, uzależnienia od alkoholu, nikotyny.

Zespół jedzenia nocnego

Kolejnym częstym nawykiem jest zespół jedzenia nocnego. Wiąże się z bezsennością, późnym spożywaniem posiłków (połowa dziennej racji pokarmowej po godzinie 19.00) oraz porannym głodem. Zdiagnozowanie tego schorzenia jest bardzo trudne, ponieważ osoby z tym zaburzeniem wstydzą się do niego przyznać. Pojawia się u nich spadek nastroju w godzinach wieczornych. Wysokokaloryczne przekąski w godzinach nocnych zwiększają poziom tryptofanu, który wpływa na poziom serotoniny, samopoczucie, ale i pośrednio na lepsze zasypianie.

Punktowy i przedziałowy sposób jedzenia

Osoby z otyłością nie rzadko posiadają zaburzony proces kontroli. Wśród zaburzeń odżywiania wyróżniamy punktowy i przedziałowy styl sposobu żywienia. W punktowym – przedstawiciele mają wąską grupę preferowanych posiłków, niechętnie zastępując swoje ulubione potrawy innymi. Lubią stosować określone reguły i zasady odżywiania, co przekłada się na kurczowe trzymanie się odpowiedniego czasu i miejsca spożywania posiłku [16]. 

Z kolei osoby o przedziałowym stylu jedzenia nie planują wcześniej posiłków, spożywają co tylko chcą, kiedy chcą. Takie osoby często cierpią na otyłość lub nadwagę, są bardziej chaotyczne, trudno im utrzymać regularność, co może przejawiać się nieumiejętnością trzymania planu żywieniowego. Mają tendencję do podjadania między posiłkami nieplanowanych przekąsek. W warunkach nieograniczonego dostępu do jedzenia, takie osoby (badanie [17]), nie potrafią się kontrolować i dochodzi u nich do zwiększenia masy ciała. 

Wrażliwość na bodźce zewnętrzne

Regulowanie liczby przyjmowanych pokarmów ma związek z wrażliwością na bodźce zewnętrzne, tj. smak, zapach, konsystencja. Są to czynniki wpływające na chęć przyjmowania więcej pokarmu niż w rzeczywistości organizm potrzebuje. [16] Wykazano, że osoby otyłe są bardziej wrażliwe na bodźce zewnętrzne (organoleptyczne cechy potrawy). Również mają tendencję do jedzenia większej ilości jedzenia w bardziej doświetlonym pomieszczeniu oraz w sytuacjach, gdy jedzenie jest bardziej dostępne. Często osoby z otyłością zmuszone do gotowania, jedzą mniej i chudną, niż gdy mają dostęp do ugotowanego przez inną osobę jedzenia. Takie osoby wolą też jedzenia typu fast food, niewymagające długiego przygotowania.

Terapia psychologiczna

Równoległa pomoc psychologiczna osobie z otyłością ma na celu odnalezienie mechanizmów dyktujących postępowanie pacjenta (cechy osobowości, wzorce rodzinne, stres, pośpiech, higiena snu, traumy, doświadczenia z dzieciństwa). 

Osobowość człowieka kształtuje się od dzieciństwa do wieku dorosłego. Jeśli pewne zachowania żywieniowe we wczesnym dzieciństwie ukształtują się nieprawidłowo, mogą przyczynić się do rozwoju otyłości w wieku dorosłym. Jednym z takich błędnych wzorców jest przypisanie jedzeniu wartości nagrody czy miłości. 

Wyuczone mechanizmy jedzenia

Wśród przyczyn otyłości coraz większe znaczenie zyskują również tzw. uwarunkowania psychospołeczne. Obejmują one zagadnienia związane z powielaniem nieprawidłowych nawyków żywieniowych oraz tzw. zajadanie stresów.

Wiele osób „zajada stres”, u niektórych pacjentów rozwija się patologiczny mechanizm radzenia sobie z wydarzeniami stresującymi. Sytuacja napięcia wymagająca rozładowania skutkuje sięganiem po jedzenie, które kojarzy się z czymś pozytywnym, wywołuje pożądane emocje, a do tego jest łatwo-dostępne.

Objadanie to często forma dogadzania sobie, sprawianie przyjemności wypełniające pustkę, np. z dzieciństwa, po stracie, niedowartościowania. Bywa również formą autoagresji, gdzie nakładamy sobie sami karę, niczym tyrani. 

Pojawiające się w życiu emocje o charakterze negatywnym mogą się wiązać z odczuwaniem stresu oraz lęku, a to z kolei przyczynia się do nadmiernego jedzenia [18–20]. 

Dla osób otyłych często łatwiej jest znaleźć ujście negatywnych emocji w niekontrolowanych zachowaniach żywieniowych, dających szybką ulgę pojawiających się frustracji [21]. 

W ostatnich latach pożywienie zaspokaja u społeczeństwa nie tylko głód fizyczny, ale również emocjonalny, dają tym samym ukojenie dla negatywnych emocji: złości, strachu, poczucia zagubienia. Nieumiejętne radzenie sobie z emocjami (o zarządzaniu emocjami pisałam TU), reagowanie spożywaniem posiłków na zmiany nastroju skutkują rozwojem zaburzeń w sferze odżywiania się. 

Bardzo duży wpływ mają również dane cechy osobowości, które posiada dana jednostka. Osoby z otyłością odznaczają się charakterystycznym temperamentem, wrodzonym i niezmiennym w czasie [22]. 

Częste cechy u osoby otyłej:

– cyklotymia (naprzemienna mania i depresja)

– drażliwość, lękliwość

– obniżona otwartość na doświadczenia (w porównaniu z grupą osób z prawidłową masą ciała) 

– z drugiej strony: występowanie otyłości wiąże się z wyższym poszukiwaniem nowości, ale w połączeniu z obniżonym samokierowaniem oraz zależnością od innych w rozwiązywaniu problemów [23]. 

– zależność od nagrody (zależne od niskiej noradrenaliny)

Długotrwałe objadanie się z czasem skutkuje obniżeniem wrażliwości mózgowego układu nagrody. Mechanizm ten jest podobny do uzależnienia od narkotyków — by uzyskać odpowiedź organizmu na obecność danej substancji, z czasem potrzeba jej coraz więcej [23, 24]. 

– pesymizm, gorsze radzenie sobie ze stresem

Obniżone poczucie skuteczności

U osób z otyłością występuje zjawisko obniżonego poczucia skuteczności, które mówi o przekonaniach danej jednostki o jej zdolnościach do mobilizowania zasobów poznawczych i energetycznych, aby sprostać wymaganiom otoczenia [25]. 

Własna skuteczność jest pomocna w podejmowaniu słusznych decyzji, formułowaniu i osiąganiu celów. Osobom z otyłością często towarzyszy bezsilność, poczucie braku wpływu na sytuację [26]. Nieudane próby redukcji nadwagi, niepowodzenia w zmianach nawyków żywieniowych sprawiają, że pacjenci tracą przekonanie o tym, że mogą zmienić obecną sytuację i osiągnąć zamierzony cel. 

Wyniki badań Brytek-Matera wskazują na związek między niezadowoleniem z własnego ciała (u kobiet), a niższymi umiejętnościami radzenia sobie ze stresem. Im bardziej kobiety nie akceptują swojego wyglądu, tym mniejszy kładą nacisk na poradzenie sobie ze stresorem, a do tego mają niższe poczucie własnej wartości. Sfera zawodowa otyłych kobiet zależy od ich samooceny. Im jest niższa, tym trudniej tym pacjentkom realizować się zawodowo.

Należy podkreślić, że osoby z wysokim poczuciem własnej skuteczności są bardziej skupione na zdrowiu oraz zmotywowane do osiągnięcia celu. 

Osoby z otyłością mają obniżony kontakt z własnymi emocjami, nie potrafią prawidłowo ich odczytywać czy wyrażać, mają równolegle trudność z prawidłowym odczuwaniem głodu i sytości. U tych pacjentów dochodzi do nieprawidłowej interpretacji stanów emocjonalnych (napięcia, ale fizycznego nie psychicznego). Mogą taki stan mylić z głodem fizjologicznym. 

Psychoterapia u osób z otyłością

Należy odpowiednio sformułować z pacjentem cel, wyznaczyć indywidualnie dopasowane kroki strategii, które będą miały na celu redukcje nadmiernej masy ciała. Ważne jest by równolegle osoba z otyłością uświadomiła sobie jaką niesie ogromną wartość jako ON sam, poznała swój obraz fizyczny, jak i ryzyko jakie niesie jej stan zdrowia i ciała.  Specjalista powinien pomóc przygotować się na trudne sytuacje, sposób reagowania na nie oraz pomóc odkryć mechanizmy, nad którymi należy popracować, by nie wpływały na niekorzystne wybory żywieniowe czy nawykowe (np. podczas niepowodzeń, stresu, etc.).

Osoby z otyłością niejednokrotnie obarczone są indywidualnymi konfliktami wewnętrznymi, które należy uwzględnić w wyborze postępowania. Wśród tych problemów najczęściej wymienia się: nieświadomy konflikt między potrzebą bezpieczeństwa a niezależnością albo traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, w tym brak miłości (rodziców lub własnej), autodestrukcja, przemoc czy nadużycie seksualne. Sama otyłość generuje kolejne problemy psychologiczne typu: lęk, uległość, zaburzenie obrazu własnego ciała, wycofanie społeczne, doświadczenie dyskryminacji etc.

Psychoterapia u osób z otyłością polega na wdrożeniu jednej z poszczególnych terapii:

– poznawczo-behawioralnej, w której bardzo ważna jest samoobserwacja (prowadzenie zapisu diety, aktywności fizycznej, zmiana przekonań, zachowań). Techniki behawioralne koncentrują się na wzmacnianiu prawidłowych nawyków żywieniowych, zmianie nieprawidłowych zachowań oraz zwiększaniu i utrzymywaniu motywacji do aktywności fizycznej [27]. Natomiast techniki poznawcze koncentrują się na zmianie nieprawidłowych schematów poznawczych, sposobów myślenia pacjenta na temat jedzenia, diety i stylu życia oraz różnych reprezentacji umysłowych, które stanowią barierę w utrzymaniu procesu redukcji masy ciała.

Techniki behawioralne stosowane wraz z poznawczymi wzmacniają efektywność terapii w leczeniu otyłości i są̨skoncentrowane na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych (fałszywych) wzorców przekonań na temat odżywiania, wsparciu, edukacji i motywowaniu pacjenta [28].

– psycho-dynamicznej- koncentrujący się na doświadczeniach przeszłych, z dzieciństwa 

Polegają na odkrywaniu głębokich nieuświadomionych konfliktów. Często zachodzi tu zaburzona relacja z jednym z rodziców, najczęściej matką. [29]. 

– psychoanalityczna terapia – mówi, że jedna z przyczyn osób z otyłością jest słabsze ego, zaburzenia fazy oralnej, konflikt edypalny, który przemieszcza się w obręb ciała [30]

– terapia systemowa; występuje tu praca z całą rodziną. W tym podejściu teoretycznym otyłość pacjenta jest traktowana jako objaw zaburzonych relacji rodzinnych i problemie z komunikowaniem się [31]. 

Najważniejsze jest poszukiwanie rozwiązań dopasowanych do osoby chorej oraz technika kontroli bodźca. Na każdym etapie współpracy powinna następować ciągła edukacja żywieniowa jak i psychologiczna. 

Psychodietetyka

W leczeniu otyłości korzystne jest łączenie edukacji żywieniowej oraz metod psychologicznych jednocześnie. Warto by informacje przekazywane pacjentowi na wizytach kontrolnych pochodziły z obu dziedzin — dietetyki i psychologii. Spowoduje to stałe poszerzanie wiedzy pacjenta na temat prawidłowego żywienia oraz podtrzymywanie motywacji i utrwalanie prawidłowych mechanizmów zachowań żywieniowych. 

Terapia powinna polegać na regularnej ocenie nowych, małych i możliwych do osiągnięcia kroków. Można to nazwać mapą małych celi, która ostatecznie doprowadza pacjenta do głównego założenia- redukcji masy ciała. Podczas każdego spotkania z pacjentem ustala się nowe zadania, które coraz bardziej przybliżają go do równowagi fizycznej i psychicznej. Przy każdym celu można ustalić małą nagrodę konstruktywną, chociażby informacje zwrotne w formie gratyfikacji słownej. Równolegle ważny jest trening samokontroli, chociażby w postaci prowadzenia dzienniczka żywieniowego i dołączone adnotacje na temat uczuć, jakie towarzyszą pacjentowi w trakcie konsumowania pożywienia. Ułatwi to pacjentowi oraz specjaliście obserwację zależności między stanem emocjonalnym, a ilością oraz jakością spożywanego pożywienia. Analiza obserwowanych zachowań pomoże wprowadzić trwałe zmiany w zachowaniach żywieniowych [32]. 

Z równoległą terapią psychologiczną następuje u osoby z otyłością wzbudzenie świadomości błędnych zachowań żywieniowych, nauka sposobów rozluźnienia — inne niż jedzenie, umiejętność kontroli, w tym napadów objadania. 

Edukacja ponad żywieniowa musi obejmować informacje, takie jak: higiena jedzenia czy snu. Ważne jest by pacjent spożywał posiłki w określonych miejscach (przy kuchennym stole) i o stałych porach, nie jadł przed samym snem, albo w nocy, w czasie stresu, oraz ograniczył ilość miejsc, w których przechowuje żywność. Jest to tzw. technika kontroli bodźca, która poprzez ograniczenie miejsc i okazji do spożywania posiłków wygasza pamięciową wartość wskazówek (stare nawyki żywieniowe), co pomaga w przeciwstawianiu się pokusom.

Bardzo fajną wspierającą metodą wsparcia samokontroli jest samodzielne analizowanie przez pacjenta trudnych sytuacji przed którymi staje i dawanie samemu sobie wskazówek, które mogą być zapisywane na karteczkach (proces edukowania). Można wówczas łatwiej wyłapać myśli automatyczne, np. myślenie dysfunkcyjne na temat jedzenia czy własnej osoby.

Ważnym elementem samokontroli jest staranne planowanie spożywanych pokarmów, kontrolowane później przez dietetyka.

Motywacja osoby otyłej

Motywowanie pacjenta i jego otoczenia okazuje się być istotnym czynnikiem, zwłaszcza w początkowych fazach terapii.

Fakt ten jest szczególnie ważny dla pacjentów, którzy (niejednokrotnie) przerywali poprzednie terapie. Takie sytuacje wymagają wprowadzenia etapu motywowania, gdzie uwagę przywiązuje się nie tylko do istoty problemu, ale również do zwiększenia poczucia skuteczności własnej pacjenta.

Bardzo fajnym sposobem jest analiza kosztów i korzyści, która polega na wykonaniu z pacjentem kolumn wad i zalet związanych z utratą masy ciała. 

zalety	Wady (trudności, złe nawyki)	rozwiązania
Lepsze samopoczucie	Przyjemność z jedzenia słodyczy	Liczne przepisy na zdrowsze ciasta, lody, tzw.”fit”
Więcej energii	Trudności w wytrwaniu w postanowieniu
Lepsze zdrowie	Brak możliwości jedzenia tego co chce	Zdrowe alternatywy np. cukru, pozostaje słodki smak!
Mniejszy rozmiar ubrań, więcej możliwości ubraniowych
Akceptacja społeczna * (więcej interakcji społecznych)

Następnie bada się czy kolumna z uporczywymi wymówkami jest w proporcji do kolumny zawierającej korzyści z utraty masy ciała. 

(*) Osoby z nadwagą są obarczone stresem związanym z ogólnym przekonaniem, że społeczeństwo zapatrzone w wyidealizowany model szczupłej sylwetki, uważa osoby z otyłością jako jednostki leniwe, gorsze, zaniedbane. Powoduje to, że coraz więcej takich osób odczuwa osamotnienie, wstyd i poczucie winy a także niepokój, co prowadzi z czasem do zaniżonego poczucia własnej wartości oraz depresji [33]. Same oceniają się równie surowo, mają poczucie dyskryminacji, niskiej samooceny [34]. Taki mechanizm ma wpływ na tak zwany sposób postrzegania własnego ciała. Pojęcie to odnosi się do procesu oceny swojego wyglądu, jest to mentalne odbicie fizycznego wizerunku [35]. 

Pacjent z otyłością musi systematycznie uczestniczyć w terapii, a zmiana stylu życia wymaga od niego wiele samodyscypliny, co nie rzadko stoi w sprzeczności z naturą problemu.

W jednym badaniu Baumeister i Heatherton [36] zaprezentowali model determinacji, w którym kontrola impulsów jest zasobem, który może się wyczerpywać i być na powrót uzupełniany. Jednakże, „uzupełnienie” staje się coraz trudniejsze, ponieważ osoba chora napotyka na coraz więcej czynników stresogennych. 

W przypadku niektórych pacjentów skuteczne okazują się techniki relaksacyjne, które pomagają w lepszym radzeniu sobie z codziennym stresem. [37,38]. 

Podsumowanie

Do tej pory rozpatrywano otyłość i jej konsekwencje w wymiarze chorób somatycznych, a kwestia psychologiczna była pomijana. 

Na szczęście obecnie otyłość nie jest postrzegana jedynie w kategoriach konsekwencji zwiększonej podaży kalorii. Jest ona bowiem również efektem wyuczonych mechanizmów radzenia sobie ze stresem, zaburzeniami lękowymi, czy skutkiem niskiej samooceny. „Jedzenie” niestety w obecnych czasach zmieniło swoją funkcję. Nie jest już tylko dostarczaniem energii, ale i często sposobem wyrażania emocji, formą spędzania czasu czy radzenia sobie z problemami. Do tego dochodzi aspekt jego dużej dostępności. [39]

Dlatego najwięcej korzyści przynoszą multidyscyplinarne terapie w leczeniu, które zwiększają szanse na powrót do zdrowia osób chorych na otyłość. [40,41]

---

Bibliografia:

1. Buksińska-Lisik M., Lisik W., Zaleska T. Otyłość́ — choroba interdyscyplinarna. Przew. Lek. 2006; 1: 72–77. 
2. Drake AJ, Liu L. Intergenerational transmission of programmed effects: public health consequences. Trends Endocrinol Metab. 2010; 21(4): 206–213, doi: 10.1016/j.tem.2009.11.006, indexed in Pubmed: 20005734. 
3. Monk M, Boubelik M, Lehnert S. Temporal and regional changes in DNA methylation in the embryonic, extraembryonic and germ cell lineages during mouse embryo development. Development. 1987; 99(3): 371–382, indexed in Pubmed: 3653008. 
4. Cardozo E, Pavone ME, Hirshfeld-Cytron JE. Metabolic syndrome and oocyte quality. Trends Endocrinol Metab. 2011; 22(3): 103–109, doi: 10.1016/j.tem.2010.12.002, indexed in Pubmed: 21277789. 
5. Seremak-Mrozikiewicz A, Barlik M, Drews K. Programowanie wewnątrzmaciczne jako przyczyna chorób przewlekłych wieku dorosłego. Ginekol Pol. 2014; 85: 43–48. 
6. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość́ – definicja, epidemiologia, patogeneza. Postępy Nauk Medycznych. 2013; 26(4): 301–306.
7. Juruć A, Bogdański P. Osobowość́ w rozmiarze XXL. Psychologiczne czynniki ryzyka otyłości. Forum Zaburzeń́ Metabolicznych. 2011; 2(1): 34–42.
8. Juruć A, Bogdański P. Osobowość́ w rozmiarze XXL. Psychologiczne czynniki ryzyka otyłości. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2011; 2(1): 34–42. 
9. Respondek W. Zasady leczenia otyłości. Postępy Nauk Medycznych. 2011; 24(9): 782–789. 
10. Respondek W. Zasady leczenia otyłości. Postępy Nauk Medycznych. 2011; 24(9): 782–789.
11. 11. Tsigos C, Hainer V, Basdevant A, et al. Tłumaczenie: Zahorska-Markiewicz B. Postępowanie w otyłości dorosłych: europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2009; 5(3): 87–98. 
12. Łuszczyńska A. Nadwaga i otyłość. Interwencje psychologiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
13. Stunkard A., Wadden T. Psychological aspects of severe obesity. Am. J. Clin. Nutr. 1992; 55: 524–532. 
14. Shaw K., Kenardy J., O’Rourke P., Del Mar C. Psychological interventions for obesity, Cochra- ne Database of Systematic Reviews, 2005, 2, CD003818. DOI: 1002/14651858.pub2. 
15. Bąk-Sosnowska M., Holecki M., Zahorska-Mar- kiewicz B., Mandal E. Wpływ redukcji masy ciała na poziom niepokoju otyłych kobiet. Ann. Acad. Med. Siles. 2005; 59 (3): 186–191. 
16. Wieczorkowska G., Bednarczyk I. Zaburzenia kontroli procesu jedzenia: rola przedziałowości. Nowiny Psychologiczne 2004; 3: 5–19. 
17. Wieczorkowska G., Bednarczyk I. Zaburzenia kontroli procesu jedzenia: rola przedziałowości. Nowiny Psychologiczne 2004; 3: 5–19. 
18. Jurić A, Wierusz-Wysocka B, Bogdański P. Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała. Farmacja Współczesna. 2011; 4: 119–126. 
19. Karasu SR. Of mind and matter: psychological dimensions in obesity. Am J Psychother. 2012; 66(2): 111–128, indexed in Pubmed: 22876525. 
20. Suzuki K, Jayasena CN, Bloom SR. Obesity and appetite control. Exp Diabetes Res. 2012; 2012: 824305, doi: 10.1155/2012/824305, indexed in Pubmed: 22899902
21. Dziewchowska K. Temperament a ryzyko uzależnia od jedzenia u kobiet. In: Topolewska E, Skimina E, Skrzek S. ed. Młoda psychologia. Liberi Libri, War- szawa 2014: 175–194. 
22. Jaracz M, Pulkowska-Ulfig J, Tomaszewska M, et al. Temperament u osób otyłych – doniesienia wstępne. Journal of Health Sciences. 2014; 13(14): 163–171. 
23. Jaracz M, Pulkowska-Ulfig J, Tomaszewska M, et al. Temperament u osób otyłych – doniesienia wstępne. Journal of Health Sciences. 2014; 13(14): 163–171. 
24.  Mikołajczyk E, Samochowiec J. Cechy osobowości pacjentek z zaburzeniami odżywiania. Psychiatria. 2004; 1(2): 91–95. 
25. Bandura A., Wood R. Impact of conceptions of ability on self-regulatory mechanisms and com- plex decision making. J. Pers. Soc. Psychol. 1989; 56 (3): 407–415. 
26. Bąk-Sosnowska M. Między ciałem a umysłem. Otyłość i odchudzanie się w ujęciu integracyjnym. Wydawnictwo Impuls, Kraków 2009. 
27. Shaw K., Kenardy J., O’Rourke P., Del Mar C. Psychological interventions for obesity, Cochra- ne Database of Systematic Reviews, 2005, 2, CD003818. DOI: 1002/14651858.pub2. 
28. Wilson G.T. Cognitive behavior therapy for eating disorders: progress and problems. Behav. Res. Ther. 1999; 37: 79–95. 
29. Bąk-Sosnowska M. Między ciałem a umysłem. Otyłość i odchudzanie się w ujęciu integracyjnym. Wydawnictwo Impuls, Kraków 2009. 
30. Ogińska-Bulik N. Psychologia nadmiernego jedzenia. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004.
31. Bąk-Sosnowska M. Między ciałem a umysłem. Otyłość i odchudzanie się w ujęciu integracyjnym. Wydawnictwo Impuls, Kraków 2009. 
32. Tsigos C, Hainer V, Basdevant A, et al. Tłumaczenie: Zahorska-Markiewicz B. Postępowanie w otyłości dorosłych: europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2009; 5(3): 87–98. 
33. Vlierberghe L van, Braet C, Goossens L, Rosseel Y & Mels S. Psychological disorder, symptom severity and weight loss in inpatient adolescent obesity treatment. Int J Ped Obes 2009; 4: 36-44.
34. Collins JC, Bentz JE. Behavioral and psychological factors in obesity. The Journal of Lancaster General Hospital. 2009; 4: 124–127, doi: 10.1002/9780470712221.ch14. 
35. Makara-Studzińska M, Zaborska A. Otyłość a obraz własnego ciała. Psychiatria Polska. 2009; 43(1): 109–114. 
36. Baumeister RF & Heatherton TF. Self-regulation failure: An overview. Psychol Inq 1996; 7: 1-15.
37. Tsigos C, Hainer V, Basdevant A, et al. Tłumaczenie: Zahorska-Markiewicz B. Postępowanie w otyłości dorosłych: europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2009; 5(3): 87–98. 
38. Respondek W. Zasady leczenia otyłości. Postępy Nauk Medycznych. 2011; 24(9): 782–789. 
39. Magdalena Lech, Lucyna Ostrowska, 2017, Psychologiczne aspekty otyłości Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 
40. Bąk-Sosnowska M. Miejsce psychologa w leczeniu otyłości. Forum Med Rodz. 2009; 3(4): 297–303. 
41. Koszowska A, Dittfeld A, Zubelewicz-Szkodzińska B. Psychologiczny aspekt odżywiania oraz wpływ wybranych substancji na zachowania i procesy myślowe. Hygeia Public Health. 2013; 48(3): 279–284.